Bainu-erritua Erroman: higienea, aisia eta gizarte-harremanak

Euskal Unibertsitatearen Uda Ikastaroa. Gordailua-Museo Oiasso (Irun), 20 y 21 de junio 2019

Kultura erromatarra gailendu zen konkistatutako lurralde guzti-guztietan. Adrianoren harresitik, Britanian, Libiako basamortura, eta Herkulesen zutabeetatik Eufratesera. Txoko guztietara zabaldu zen eguneroko ohiturak estandarizatzera iritsi zen bizimodu hori. Moneta, hizkuntza, jantzi, gastronomia, jainko eta ikuskizun komunak, Inperioaren mugen barrualdean bizi ziren milioika pertsonentzat. Eta elementu kultural komun horien artean, bereziki nabarmena da bainuaren errituari lotutakoa.

Erromak uztartu egin zituen tradizio italikoa eta Gimnasioko bainu greziarraren kontzeptua, eta nahasketa horretatik programa berri bat sortu zuen, instalazio jakin batzuez lagunduta: termak. Hasierako establezimendu errepublikanoak handitzen joan ziren pixkanaka, milaka metro karratu izatera iritsi arte. Gune zabalak ziren oso, eta bertan dendak, jatetxeak, auditorioak eta liburutegiak ere egoten ziren. Publikoak zein pribatuak izan zitezkeen, eta luxuzko etxeetan ezin ziren falta.  Oiasson (Irun) aurkitutako terma publikoek, esate baterako, programa arkitektoniko deigarria eta 1.000 metro karratu inguruko gune eraikia zituzten.

Termetan ariketak egiten zituzten, kirol jokoan aritzen ziren, masajeak jasotzen zituzten, ur hotz, epel edo berotan bainatzen ziren, eta bainuarekin eta saunarekin lotutako jarduera ongi definituez osatutako zirkuituak egiten zituzten. Baina ez zen higiene kontua soilik; termak txertatuta zeuden eguneroko programa sozialean, hirietako biztanle gehienentzat, urrutiko mugetan kuarteleratuta zeuden soldaduentzat nahiz landa eremuetan bizi zirenentzat. Negozioak egiteko lekua ziren, lagunekin jan eta edateko, eta kontzertuak entzun eta kultur programetan parte hartzeko leku ere izaten ziren, terma garrantzitsuenen kasuan.

Ikastaroaren helburua da arlo honetan egin diren ikerketen nobedadeak biltzea, bainuaren errituak zuen garrantzi soziala azpimarratuz.

Helburuak

Ezagutaraztea ohitura guztiz erromatar hau: bainuaren erritua, zeina Inperio osora zabaldu baitzen. Eta ikuspegi arkeologiko soilari beste ikuspegi bat ere gehitzea: inpaktu sozialari dagokiona. Terma instalazioak testuinguruan jartzea, kontuan hartuta diseinu arkitektonikoa, ingurune urbanistikoa eta kontsiderazio erregionalak. Aztertzea bainuaren ezaugarriak, sala hotz eta beroak, instalazioen kirol erabilerak, masajeak eta termen erabilerarekin lotutako beste eskaintzak.

Informazio gehiago, kurtsoaren egitaraua eta izen-ematea

En colaboración con el Excelentísimo Ayuntamiento de la Ciudad de Irun.

Directoras del curso:

Mercedes Urteaga Artigas. Diputación Foral de Gipuzkoa.

Elena Torregarai. Universidad del País Vasco y Museo Oiasso.

Erroma lokatzetan: Erromatar hondakin organikoen arkeologia

Euskal Herriko Unibertsitatearen Uda Ikastaroa. Gordailua-Museo Oiasso (Irun), 2017ko uztailaren 5a, 6a eta 7a

Gure inguruko produktu gehienek iraungitze data dute: denborarekin, galdu egiten dira, organikoak direlako; alegia, izaki bizidunetatik sortuak direlako. Harria, marmola eta gainontzeko arrokak, aldiz, ez dira galtzen, ezta zeramika ere, ezaugarri berak baititu nahiz eta artifizialki sortua izan. Erromak ondare izugarria utzi digu: erromatar hormigoi ezagun eta iraunkorraren laguntzaz adreiluz eta harriz egindako eraikin handiak, milaka estatua, hainbat kilometroko galtzadak, mosaikozko ezin konta ahala zoru…Zer dakigu, ordea, zurezko altzariez, larruzko oinetakoez eta artilezko ehunez? Zer galkorra eta iragankorra denaz?

Ikastaroaren zuzendaria:

Mercedes Urteaga Artigas. Gipuzkoako Foru Aldundia.

Euskal Herriko Unibertsitatearen Uda Ikastaroa. Gordailua-Museo Oiasso (Irun), 2016ko uztailaren 6a, 7a eta 8a

Zinearen ondorioz batez ere, erromatar munduak giza sexualitatearen adierazpideak eta are agintarien gehiegikeriak naturaltasun handiz bizi zituen fama du. Homosexualek, bisexualek, transgeneroek eta hermafroditek bazuten lekua gizartean eta bazuten beren errepresentazio espazioa; nolanahi ere, gure kodeen aldean oso desberdinak ziren beste batzuek mugatzen zituzten haien lekua eta espazioa.

Ikastaro honen xedea da Erroma paganoko genero ikuspegira, portaera erotikora eta ohitura sexualetara aurreiritzirik gabe hurbiltzea eta sentsazionalismorik gabeko irakurketa egiteko gakoak ematea. Esparru horietan, kontuan hartzeko moduko erreferentzia da Erromak oraindik ere, nahiz eta gure gizartea berezkoak eta independenteak diren bideetatik bilakatu.

Ikastaroaren zuzendaria:

Mercedes Urteaga Artigas. Gipuzkoako Foru Aldundia.